Scheltopusik

In Griekenland zie ik een slangachtig dier wegschieten in de struiken. Dan ontdek ik dat dit helemaal geen slang is, maar een van de gekste hagedissen ter wereld, de scheltopusik.

In Griekenland zie ik een slangachtig dier wegschieten in de struiken. Dan ontdek ik dat dit helemaal geen slang is, maar een van de gekste hagedissen ter wereld, de scheltopusikScheltopusiks komen voor van Zuid-Europa tot Azië en zijn familie van de hazelwormen. Sterker nog: het zijn de grootste hazelwormachtigen ter wereld. Deze pootloze hagedis kan een dikke meter lang worden. We noemen scheltopusiks dan wel ‘pootloze hagedissen’, maar helemaal pootloos zijn ze ook weer niet. In tegenstelling tot hazelwormen bezitten schelto-pusiks nog rudimentaire achterpootjes. Die zijn echter maar een paar millimeter groot en dus bijna niet te zien.

Als twee druppels
Het is fascinerend hoezeer pootloze hagedissen op slangen lijken. Ze hebben een langgerekt lichaam en geen of heel kleine pootjes, en ze bewegen zich vaak vergelijkbaar voort. In de loop van de evolutie werden hun pootjes kleiner en raakte hun lichaam lang-gerekter. Zo zijn ze steeds meer op slangen gaan lijken. Vermoedelijk zaten die pootjes alleen maar in de weg tijdens het kruipen door dicht struikgewas. En zoals dat vaak gaat in de evolutie: als je iets niet nodig hebt, of als iets in de weg zit, verdwijnt het beetje bij beetje.

Afknijpbare staart!
Hoewel scheltopusiks dus op slangen lijken, zijn het geen slangen. Ze hebben beweegbare oogleden, slangen niet. Ze hebben kleine uitwendige oren achter hun ogen, slangen niet. En als ze bedreigd worden, kunnen ze zelfs hun staart afwerpen als verdedigingsmechanisme; slangen kunnen dat niet. Een scheltopusik spant dan speciale spieren aan de staartbasis aan, en daarna knijpt hij deze zo hard samen dat zijn staart afbreekt. De nog wiebelende staart leidt het roofdier af, en geeft de scheltopusik de kans om te ontsnappen. Wat een verdediging! Al zijn echte slangen mijn eerste en grote liefde, ook van deze gekke hagedis moet ik wel houden!